esham usulü ne demek?
Esham Usulü
Esham Usulü, Osmanlı Devleti'nde 1775 yılında yaşanan mali sıkıntıları aşmak amacıyla uygulamaya konulan bir borçlanma yöntemidir. Esasen, devletin gelirlerinden pay alma hakkını temsil eden senetlerin (esham) satılması yoluyla nakit elde etmeyi amaçlamaktaydı. Bu senetleri satın alanlar, devletin belirli gelir kaynaklarından (örneğin, gümrük vergileri) önceden belirlenmiş oranlarda pay alma hakkına sahip oluyorlardı.
Esham Usulünün Temel Özellikleri:
- Borçlanma Yöntemi: Devletin iç borçlanma yoluyla kaynak yaratma girişimiydi.
- Gelir Ortaklığı: Eshamı satın alanlar, devletin gelirlerinden belirli bir oranda pay alma hakkını elde ediyorlardı. Bu yönüyle bir nevi gelir ortaklığı senedi niteliği taşıyordu.
- Devredilebilirlik: Esham senetleri, sahipleri tarafından başkalarına devredilebiliyordu. Bu durum, eshamın bir tür menkul kıymet gibi işlem görmesine olanak sağlıyordu.
- Vade: Esham senetlerinin genellikle belirli bir vadesi bulunuyordu. Vade sonunda, devlet esham sahiplerine anapara ödemesi yapıyordu.
Esham Usulünün Amaçları:
- Mali Sıkıntıları Aşmak: Savaşlar ve diğer giderler nedeniyle bütçe açığı veren devlete nakit sağlamak.
- Sürekli Gelir Kaynağı Yaratmak: Devletin belirli gelir kaynaklarını teminat göstererek, yatırımcıları çekmek ve uzun vadeli finansman sağlamak.
- Piyasa Gelişimine Katkı Sağlamak: Esham usulü, Osmanlı'da sermaye piyasaları'nın gelişimine katkıda bulunmuştur.
Esham Usulünün Sonuçları:
- Kısa vadede devlete önemli bir nakit girişi sağlamıştır.
- Ancak, uzun vadede devletin gelir kaynakları üzerinde yük oluşturmuş ve mali bağımsızlığını zayıflatmıştır.
- Esham senetlerinin alım satımıyla spekülatif faaliyetler artmış ve zaman zaman ekonomik istikrarsızlıklara yol açmıştır.
- Esham usulü, Osmanlı Devleti'nin ekonomik modernleşme çabalarında önemli bir adım olmuştur.
Kategoriler